E vakadinadinataki ni bulu koto e Beqa

Listen to this article:

E vakadinadinataki ni bulu koto e Beqa

NA itukutuku e koto oqo e ra e semata tiko ga mai na Turaga ka sa la’ki kacikaci ni cagi koto ena veimama ni vanua o Dakuni kei Lalati mai Beqa ka ra sa dui toso na nona kawa ki na veiyasai Viti ki Toga Matanisiga mai vei iratou na luvena, ko Taginadranikaibeqa, Damudamunadranikaibeqa, Saranaulunikaibeqa ka vaka kina nai sema ka ratou sa tiko mai Toga Matanisiga e daidai.

E vakilai na sau kei na mana ni turaga na Tui Lau ko Saronicava e na kena laki sikovi na nodra i bulubulu vei ira na nona kawa ena vitu na yabaki sa oti. Oya e na nodra talanoataka na marama ni Beqa na kena katoa na nodra qoli ka dina ni tara koto na noda vanua na draki ca.

E vakaraitaka e dua na marama ni Dakuni e dina ni draki ca ia na levu ni ika keimami qoliva mai esa dua na ka na kena levu ka se qai matai ni gauna me keimami donuya tu e na draki ca na kena katoa na lako i waitui.

Na lakolako qo i Beqa na kena la’ki samaki na nodra i bulubulu na turaga ka matai ni Tui Lau.

E ra bau lako e na i lakolako qo o ira na nona kawa mai Toga Matanisiga ka vaka kina o ira na tiko ga e na noda vanua. Ia sa koto oqo e ra na i talanoa lekaleka me baleta na kawa nei Saronicava na i matai ni Tui Lau me vaka e talanoataka o Isireli Temo Veitokiyaki. Ni wiliwili sara yani.

Na koro ko Nasaqalau e koro taumada e na yanuyanu ko Lakeba ka tu na kena i vakatakilakila ena veikoromakawa kei na i tukutuku ena gauna ni kua.

E turaga tu mai ena i vakatekivu ko Tui Lakeba ka vakatawana talega na vei koro makawa e so e Lakeba mai vei ira na luvena ka ra kila tu na veikorokoro e Lakeba e na gauna ni kua.

E a lewa talega nei Tui Lakeba me laki kau mai ko Roko Rasolo na makubui Kalouyalewa na taci Buivaroro, me sa mai veiliutaki e na i wasewase vaka Navuaira ena yanuyanu Sau.

Sa buli ka vakayacani na turaga oqo me ko Tui Nayau mai na gauna koya me yaco mai ni kua.

Ko Tui Lakeba e tikotiko ga ena yasana ki na Natokalau ena veikoro makawa ka oka kina na koro ko ni valu ko Ulunikoro ena delana ko Vagadra ka kena matavura ko Selesele.

Ena nodra mai tiko e Vagadra ena koro ko Ulunikoro na yavusa nei Tui Lakeba sa mai biuti Lakeba kina ena vakatoto kei na cudru ko Saronicava ka vakatokai ena i tukutuku ni neitou yavusa me ko Tui Lau ka qase vei rau na veitacini, na luvei tui Lakeba.

E a biu vanua ni sa solia ko tamadrau na veiliutaki vei tacina gone ka vakavuna na nona lako yani okoya kei na nona i lala ka gole yani ki cake ka kele ena yanuyanu ko Yacata ni bera ni gole sara ka curumi Yasayasa Moala yani ki Lomaiviti ki Kaba e Viti Levu.

Mai kea e rau sota ka vala kina kei na dua na qaqa ko Vueti ka sega ni dua e qaqa vei rau. Sa oti e rau dovia kina na vudi se ko cei me sa turaga ka tara donu na kubuna ko Vueti ka sa turaga kina.

E gole sobu sara ka laki toka mai ena koro ko Nukui ni bera ni qai soko ravita na yanuyanu ko Nukulau e daidai ka vakayacana me vaka na kena totoka na nuku mai na nona vanua.

E a mua donu yani na nona waqa kina yanuyanu ko Beqa ka laki tara na nona koro ena delana e vakayacana me ko Vagadra mei vakananumi ni nona yavu mai Lakeba. Sa qai vakaduria e dua na vatu ka vakayacani ko Kacikilau me dau mai duri kina ka kaci kina nona yavutu mai Lakeba.

E na nona mai tiko e Beqa e vakavuna na nodra biu vanua e vuqa na i taukei ni yanuyanu ka drobula yani ka tawa vanua yani ena baravi ni yanuyanu levu.

E sega ni vakaluveni na turaga oqo e Beqa , io ka sa vakaluveni mai Matuku, e Gau kei Nakasaleka e Kadavu. Ni sa vakarau mate sa qai vakaroti iratou na luvena me ratoui na buluti koya ena dua na vanua era na sega ni na kunea kina na yagona na turaga ni Beqa. Me kua talega ni dua vei ira na luvena e tiko tale e Beqa.

Tui Lau vanua me ko Tui Lau. Ko Lau ena gauna koya sa sega ni oka kina ko Vanuabalavu ka vakatalega kina ko Yasayasa Moala dina ni levu sara na veilakovi ko yasayasa Moala kei Lakeba ena gauna koya ka oka kina na veiwekani nei Nasaqalau kei Matuku, Moala ka vakakina ko Totoya.

Era sa bula tiko ena gauna oqo na kawa vaka Tui Lakeba ka vakavuna me sa gadrevi me sikovi na yanuyanu ko Beqa mai vei ira na wekana.

E a vakadredretaka na lako ki Beqa na kena sa tiko ga mai Toga na kawa tagane ka ra tiko ga e Viti na vasu nei Tui Lakeba.

E sa mai vakavuna talega na veisau ni yacabuli ka sa vakaliuci talega na Tui Nayau e Lakeba.

E mai veisau na i cavuti vakavanua ena gauna era sa mai kaukauwa kina na Tui Nayau ka sa veiwekani kaukauwa sara kei Bau ka vakadeitaki koya.

Ia eratou veiliutaki tikoga na yavusa nei Tuilakeba ena koro ko Nasaqalau ena gauna oqo dina ni sa mai veisautaki na nodratou i cavuti, e sega ni vakalailaitaka na kena dokai ka vakadinadinataki tiko na koro ko Nasaqalau e Lakeba.

E cakava tale tikoga na yavusa na nona i tavi vaka qase ena vakadeitaki ni tikotiko vakaturaga kei na ka vakavanua.

E na 1959 sa qai tadu kina e dua na i lakolako vakaveiwekani ka ra lewena matavuvale nei Tui Lakeba me laki sikovi na yanuyanu vata kei na nona i bulubulu na turaga na wekadra ena i matai ni gauna.

E a bera na kena lako oqo ena kena vinakati me tiko na lewe ni matavuvale tagane ka tiko mai Toga Matanisiga me mai lewena talega nai lakolako.

O koya ga vei iratou na veitacini e tagane ko Rt Isireli Cirinavuso e a drovaki ki Togamatanisiga de na qai vakakawabokotaki na kawa nei Tuilakeba ena vere ni vanua ka curuma tu na yavusa kei na vanua e Lakeba.

E sa lesu tale mai ki Lakeba ena dua na gauna ko Rt Isireli Cirinavuso kei na nona matavuvale sa qai mai veivosakitaki nai lakolako ni veisikovi ki Beqa.

Sa mai tiko voli kina ka lewe ni lakolako tiko oqo ko Rt Petero Vuniwaqa na ulumatua nei Rt Isireli Cirinavuso ka lako mai Toga me mai taucoko kina na i lakolako oqo.

Eratou gole yani na i lakolako oqo ka ra sa ciqomi mai ena i tikotiko e Vagadra kei na kena yavusa vakaturaga ena koro ko Dakuni ka tukuni ni ratou soqova mai na i lakolako oqo na turaga kece ni veikoro ka wavokita na vanua e kilai kina na turaga oqo.

E la’ki vakayacori sara na veiqaravi vakaturaga ka laki samaki sara nai bulubulu ni turaga na Tui Lau ka vaka kina na Vatu ka vakayacani tiko na Vatu-kaci-ki Lau. Sa mai sema tale kina na veiwekani ka sa buki na kena druadrua ni veiwekani ni vanua e rua ko Beqa kei Lakeba ka sa tete sara yani kina Lau kece.

Eratou a nakita tu mai na gauna koya na turaga taukei Vagadra kei na wekana Tui Lakeba, se Tui Nasaqalau ena gauna oqo me ratoua sikova ka me vakadeitaki kina na veiwekani taumada.

Ni oti nai lakolako oqo ena 1959, a qai dua tale na i lakolako lailai ga ka laki samaki tale na i bulubulu ena rauta na 1962 ka sega tale ni dua na i lakolako me yacova mai na tekivu ni yabaki oqo ena nodratou yaco mai na veiwekani mai Toga Matanisiga me mai lako tale na i lakolako.ni veisiko kina koro ko Dakuni.

Mai na gauna koya ena loma ni limasagavulu vakacaca na yabaki e waraki tale tiko na i sema ni veiwekani koro Ko Dakuni.

E bula tiko na kena i tukuni kei na yaca ena vanua ko Vagadra.

Nai Lakolako ki Dakuni 2012
E na sepiteba ni 2011 sa yaco mai kina ki Suva ko rau na veitamani ko Rt Petero Vuniwaqa kei Adi Naulumatua Vakatokoi na luvena yalewa ka rau sa nanuma me laki sikovi na i bulubulu mai Beqa me vaka na nona gagadre ko Ratu Petero kei na veivakauqeti mai vei ira ka sema kina matavuvale e Viti.

Ni mai vakaraitaki vei i ratou na tavaledra kei na wekadra e Suva, sa ratou duavata kei na veisiko ia me vakarautaki vinaka qai ia na toso.

Sa rau lesu tale na veitubutubutaki ka lokuci me sa qai ia na lako ena yabaki oqo.

Ena Apereli oqo, sa yaco mai ki Viti ko adi Naulu ka sa mai waraki na nodra i tubutubu ko Rt Petero Vuniwaqa ka sa tiko mai Ositerelia ka sa qai tadu mai ni sa oti na draki ca levu ka tarai Viti e na vula o Evereli, 2012.

Sa oti e dua na macawa sa qai yaco ko Setelo Ritova Cirinavuso kei na luvena ko Adi mai Lakeba me ratou mai ia vata ki Beqa.

Na matavuvale nei Tui Lakeba e Nasaqalau e dua ga na tagane ko Ratu Isireli Cirinavuso.

Ka rua na marama e qase ko Adi Mere Latu, tarava ko Ratu Cirinavuso ka gone Adi Rua Taraivosa.

E vakawati talega e Nasaqalau ko Adi Rua ka a maroroya tiko na i tikotiko kei na mataqali ena gauna e tu kina na ganedra mai Toga Matanisiga.

Sa vakadewataki sara na Iitukutuku ni veiwekani me laki sikovi tale nai bulubulku ni turaga na Tui Lau e Dakuni ka ra sa vakavakarau sara na veiwekani ka sema mai vaka vasu ka ra tiko qo e Viti raraba.

Sa vagolei na i tukutuku ni lakolako ki vei Savenaca Kamikamica ka lewe ni koro ko Dakuni ena yavusa vaka Tui Sawau ni sa dau veitaratara tiko kei iratou na neitou e liu. Sa qai vakadeitaki na i tukutuku ni lakolako vei Rt Nimilote Ratudina na matanivanua ena vanua ko Vagadra ka sa vakadeitaki sara na i lakolako me gole ena siga Vakarauwai, moce ka lesu mai ena siga tabu.

Era lewe 23 na veiwekani era gole tiko ka ra wili tiko kina ko iratou na lako mai Toga ka kawa tagane kei ira era sa vasu ki na matavuvale.

Era lako tiko nai lakolako ko irau na Bulou mai na vanua ko Tavuki, Mualevu kei Nasaqalau kei iratou mai TogaMatanisiga.

Sa duatani na marau ena nodra ciqoma mai na i lakolako na veiwekani ena koro e Dakuni ka vakakina na nodra nanamaki ena via sota ka rogoca me tukuni nai talanoa balavu ni turaga sau ka davo no ena drake ni Delana mai Vagadra ena koro ko Dakuni.

Na yaca ni turaga oqo ko Saronicava, na i matai ni Tui Lau ka qase vei rau na veitacini, na luvei Tui Lakeba.

Sa qai vakamatatataki a nona i golegole mai ena vakacudrucudru ni sega ni soli vua naveiliutaki mai vei tamana. Na veivanua e vakamuria mai e Lau Lomaiviti kei Kadavu,na vanua e vakaluveni kina Matuku, Gau,kei Nakasaleka ia ka sega ga e Beqa.

Ko Lakeba na vanua makawa e koto kina na sau kei na mana nei Tui Lakeba e kauta tale tiko ga mai na turaga oqo ka yacova ni mai kacikaci ni cagi ena vanua e Vagadra e Beqa.

Sa oti e dua tale na gauna balavu sa qai lakovi ki Nayau ko Roko Rasolo me mai veiliutaki e Navuaira ni yanuyanu ko Lakeba me vaka sa kilai tu ena gauna oqo.

Sa qai matata talega kina vei ira na turaga nai Taukei Vagadra kei na nodra yavusa na kawa vaka Nasaqalau.

Sa ra sema talega mai ena veiyavusa e Viti ena vakawati ki na matavuvale. Sa vakadeitaki na veiwekani ka sa qai matata talega e ke ni o koya ga na veiwekani oqo e tauvu tiko kina ko Beqa ki Lau ena vukuna na turaga oqo ko Saronicava na matai ni Tui Lau ka davo no e Vagadra ena koro ko Dakuni.

Sa oti na i sevusevu ka muria na nodratou tara se boka na i lakolako mai Suva e na i yau qaqa ka ubia yani e dua na i yaya vaka Toga.

Sa ra gole sara na la’ki sasamaki ki nai bulubulu kei na vatu.

E dodonu me tukuni eke ni lakolako oqo e dua ga vei keitou esa lesu mai Dakuni, oqo ko Rt Petero Vuniwaqa Cirinavuso ka sa yabaki 86 tiko ena gauna keitou lako tiko kina oqo. Sa ra lesu mai na i bulubulu ka sa ia sara na vakasigalevu kei na dua na cegu lekaleka ni bera ni mai toso tale na veiqaravi ena yakavi rarama.

Sa mai toso tale na veiqaravi ka sa yau sara mai na yaya ni vakavinavinaka kina yavusa Nakavu, Sawau ka sa biu mai yani tini na karasini nai yau vakaviti, vakatoga kei na binibini sulu mei vakavinavinaka ki vei ira na veiwekani me vaka kena i valavala vakavanua.

Sa lako vata talega kei na i tatau ni lakolako ni sa na biubiu tiko mai vakamataka.

Sa oti ka ulivaki mai na i yau ka sa vakaraitaki sara mai na magiti ni vakasoso ni waqa ka sa ulivaki tale oqo mai vei iratou na veiwekani.

Sa qai ia na marau kei na soso yaqona me yacova ni sa gauna ni cegu ena kena vakarokorokotaki na Siga Tabu.

Sa biubiu mai na i lakolako ni oti na gunu ti ena mataka ni Siga Tabu ka sa dredre toka na veibiu, ia sa matata tikoga e dua na ka oya ni lakolako vaka oqo esa na lako tiko mai vakawasoma ni sa mai matata sara ka veidredretaki na dra ena sota lekaleka oqo.

Sa veisau talega na draki ka savu mai na waqa kei na kena kavetani ko Nimilote Ratudina. Sa moce toka mada vakalekaleka Dakuni ni bera na sota tale.

Na lewe ni lakolako sa volai ena vukudra na tukadra se tubudra

Adi Mere Latu
Viliame Volau
Temo Keresi
Timoci Lewai No 2
Ratu Isireli Cirinavuso
Petero Vuniwaqa
Setelo Ritova Cirinavuso
Adi Naulumatua Vakatokoi
Adi Mai Lakeba
Adi MereTobulevu
Bulou Cawa
Bulou Valu
Tu waqa
Adi Rua Taraivosa
Pita Ledua
Isireli Tikoitoga
Tuilakeba Naulumatua
Takelenitabua
Simione Qiokata
Isireli Temo Veitokiyaki
Taniela Naisua
Taniela Naisua Jnr
Ana Luvu Naisua (vakawati)
Veiogo Senikaloni
Waqasau Muavesi
Simione Meteka (Vakawati)
Veiwekani: Adi Mere Latu (nee Osborne) Radinivuna, Moala.
Dauvola i tukutuku: Viliame Ravai

Array
(
    [post_type] => post
    [post_status] => publish
    [orderby] => date
    [order] => DESC
    [update_post_term_cache] => 
    [update_post_meta_cache] => 
    [cache_results] => 
    [category__in] => 1
    [posts_per_page] => 4
    [offset] => 0
    [no_found_rows] => 1
    [date_query] => Array
        (
            [0] => Array
                (
                    [after] => Array
                        (
                            [year] => 2023
                            [month] => 12
                            [day] => 19
                        )

                    [inclusive] => 1
                )

        )

)