Tawa vanua taumada

Listen to this article:

Tawa vanua taumada

Update: 11:22AM ESA koto oqo e ra na i tukutuku ka a talanoataka ko Talatala Epeli Rokowaqa, e dua vei ira na turaga i taukei era a vuli mai Navuloa ena vuli lotu ni Lotu Wesele ka vola kina e dua na i vola me baleta na keda i tukutuku na kawa i taukei, oya na �Tukutuku Makawa kei Viti�. Ni wiliwili sara yani.

3. O ira na kawa i Tui wai. O Tui wai oqo, sa Tui ni vanua, sa yacana levu o Waimaro. Na kawa oqo sa tiko eliu e Viti ni bera mai o Rokomautu kei Kubunavanua. Ni ra sa tawase ena veibuli mai Nabukebuke na noda qase, era sa mani tawase kina na kawa oqo. (1) O ira ka lesu tale i Wailiko mai Waimaro. 

(2) O ira ka tiko ena Wainivesi, ka so tale i Waibula. (3) O ira ka tiko ena Waidalice. (4) O ira ka tiko ena tai matau ni Wainibuka. (5) O ira ka muria na Wainimala. (6) Ka so vei ira sa tiko sara mai Waidina. 

Oqo ga na kawa levu duadua e Viti. Eso vei ira sa kena yaca buli na Tui, ka so e Vunivalu, ka so e Ratu, ka so e Sauturaga, ka Bati eso. Sa kedra icavuti levu na Waimaro, se kai Waimaro.

4. O ira na kawa i Waicalanavanua. O ira na kawa oqo e nodra yavutu mai Nakauvadra o Nukunitabua. 

O ira na kawa oqo e tabu kina na veisei, kei na ivalu mai Nakauvadra ena vuku ni nodrai tovo kaukauwa. O rau na kena ulumatua mai na kawa oqo erau a drua i valu; 

Erau a loqota na ketei tinadrau ni bera na gauna me rau sucu kina, ka rau sa mani lutu dole se tauvoki, ka sa mani vaka na itovo ni bula vakayalo nodrau bula voli e vuravura oqo. (Sa rawa kina ena gauna oya me rau rairai votu, ka tabogo tale yani). Ka sa yacadrau kina na �Sau.�

Ena gauna ni buli yavu cecere ni veibuli mai Nabukebuke. Era sa tawase kina na kawa oqo mera dui lako, o koya sa mani duidui kina na yacadra buli nikua, kei na kedrai cavuti talega. 

Ia sa kedrai cavuti levu ga na Sau.� O ira ka gole vaka i na Tokalau (1) O ira oqo na kawa ni Sau, era sa cavuti me kai Dewala, era tiko eliu mai Navukivakawalu. Sa yaca buli ni kawa oqo na Durucoko. Ka so sa tiko ena Waidalice era kawa ni Sau. O Tuinasau, Tuivatu, Tuiwaitola, yaca buli me Vunivalu. (2) O ira na kawa ni Saunokonoko; era sa cavuti me kai Nakumitabua. Emuri era sa tawase: era sa qai dau cavuti tale kina me �Toluga.� (Tolu ga na turaga).

O Saunalewa sa buli taumada ena kawa oqo me Vunivalu, ia sa bale na yaca oqo vei Rokotinanibaca na vu yalewa. 

O ira na iwase oqo, era tiko vata kei ira na kai Nabukebuke mai ului Waiqa, ia nira biuta era sa lai tiko i Nauluvatu mai Waidina, era tawase tale mai kea na kawa Vunivalu era tiko mai Rewa, kei ira ka tiko mai Nakelo era sa lai tiko i Namosi, ra qai yaco emuri i wai, ia o ira na tiko mai Natogadravu era muria sobu mai na Waidina na yaco emuri i Nuku (Nukunitabua).

3. O ira na kawa ni Sautoka. O ira na kawa oqo, ni ra tawase mai Nabukebuke era sa muria ga na tokaitua o Nasautoka ka tikoga mai Korolevu, ena vanua ni so Kalou o Naicuvacuva vei Jiova na yacana. Ka sa kena vu levu ni kawa oqo se nodra qase. Sa yacana o Leka; ni sa leka o koya, na watina o Adisua, a luvena e rua o Seruvakula, kei Rokoarika me vaka au sa tukuna ena wase sa oti. 

Sai ira ga na kawa oqo ka vakatawa na tai i matau ni Wainibuka, ka dau cavuti me tai ni wau, ka yaco sara mai i Naitasiri. O ira na kawa oqo era sa lewe levu sara e Viti nikua. Era dau cavuti me Sau; ka sa duidui na ivakayaco ni yaca oqo e Viti, me vaka au tukuna toka e cake e tolu ka vaka.

5. O ira na kawa i Robulaikalou. O Robulaikalou e dua na luve i Tui Nakauvadra. 

O ira na kawa oqo, sa cere me vaka na bukebuke levu, na yavu ni buli, era sa bulia. Sa i koya ga sa kedra i cavuti levu kina na kai Nabukebuke. Eso e tiko mai Namosi nikua, ka so e tiko mai Levuka (Ovalau).

Ena gauna era tawase kina na noda qase mai Nakauvadra; o ira na kawa oqo era sa taura matua tikoga na i cavu ni yacadra ena buli Yavu Cere ni Buli, ka sa ulumatua mai na kawa oqo o Radrodrolagi, oya sa kawa ni Tui Namosi, ka gone o Veredrau. 

O koya sa kawa ni Vunivalu. O ira oqo era laki tiko i ulu i Waiqa, sa nodra yavutu o Nabukebuke. 

Era wase emuri, Navatuvula, Namakala, Dividamu, Nakorobalavu, Nasa, Nariko, Namoa, Torolevu, Nabuacoko. O ira oqo ka tiko mai Ovalau, Burekalou, Segodai, Loma, Nasilime, Nakorovatu, Masa. Oqo o ira kece na kai Nabukebuke, era tiko ena ulu i Waiqa eliu.

6. Na Kawa i Ratu Lele. O Ratu Lele oqo, sa dua na turaga dau qaravi, vei ira na neimami vu na kai Viti eliu. 

Ka sa dau qaravi, ena nodra mai tabu tiko i Papua, ena nodra lako mai i Viti. Ia ka sa yacana tu mai Papua o Tamudulele. Ka sa turaga sau, ka leka o koya, ka sa dau kaciva walega na qio mai wai o koya, mera lako mai vua. Ni ra yaco mai vua i matasawa, sa qai digia o koya na qio me kena.

Ena gauna ni veibuli mai Nabukebuke. O ira nona kawa, era sa muria sobu na Wainimala, ka ra laki tiko i Uluda mai Ului Waiqa mai na Tuarewa o Rewa. O Rokoratu na turaga, kei ira eso na kawa ni Saunokonoko, era kawa ni Vunivalu kei ira nona Sauturaga. 

Era cavuti me kai Burekorewa, o Burebasaga emuri, kei na nona i kaso era cavuti me kai Dreketi. Era tiko ena bati ni Waini mala, kei na kena bati era cavuti me kai Tokatoka e delavuvu, kei na nona Lawadoko, era cavuti me kai Vutiakoto. 

O ira kece oqo era kauta na yaca ni nodra Yavu Rewa me yaca ni nodra vanua. Ni ra tiko mai Uluda ena gauna o ya, era qai lako sobu emuri i baravi ka tiko mai Burebasaga, kei Rewa.

7. O ira na Kawa i Degei. Oqo o Degei II, o koya sa yaca i Degei I na Vu Levu. O ira na kawa oqo, era sa laki vakatawa na vanua i Rakiraki (Lumulumu i Degei). 

O ira oqo, era lewe sara. Sai ira ka vakatawa na vanua o Viti Levu i na Ra, kei Vanua Levu i na Vualiku. Ka veicurumaki i na yanuyanu o Kadavu, kei ira eso na qali Cavakilagi. Kei Vanua Levu i na Ceva, era qai curu kina eso emuri.

O ira na kawa oqo era sa sega ni bau tiko ena veibuli mai Nabukebuke, �Baleta na ivalu sa tukuni oti.� E dua na ka vinaka eda raica vei ira na kawa oqo, ka ni sa dei tu ga vei ira na dui yaca buli vakamataqali ni nodrai tutu ka yacova na siga oqo. �Ni raica oqo, me vaka�: (1) Tu Namotutu (Mataqali o Namotutu). (2) Tu Navitilevu. (3) Tu Malake. (4) Masi Ratu. Oqo na taba ni masi mai na Tu Namotutu, kei na Tu Cakau talega. Kai wase Sauturaga nei Sokula mai na Tu Namotutu.

Ena qai tomani tale yani.

Array
(
    [post_type] => post
    [post_status] => publish
    [orderby] => date
    [order] => DESC
    [update_post_term_cache] => 
    [update_post_meta_cache] => 
    [cache_results] => 
    [category__in] => 1
    [posts_per_page] => 4
    [offset] => 0
    [no_found_rows] => 1
    [date_query] => Array
        (
            [0] => Array
                (
                    [after] => Array
                        (
                            [year] => 2024
                            [month] => 01
                            [day] => 26
                        )

                    [inclusive] => 1
                )

        )

)